از حج تا غدیر

از حج تا غدیر

در موسم حج کلامی را از امام باقر علیه السلام، پنجمین وصی آخرین پیامبر الهی ، نقل می کنیم که آن حضرت ماجرای آخرین حج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله موسوم به حجة الوداع را تا واقعه غدیر ترسیم می کنند. به دوستان و همراهان عید قربان و عید غدیر، عید الله الااکبر را تبریک می وییم.

شیخ طبرسی به اسنادی از طریق شیخ طوسی از امام باقر علیه السلام نقل می کند که آن حضرت فرمودند: رسول الله صلى الله عليه و آله  از مدینه قصد حج فرمودند در حالیکه همه شرایع را به قوم خویش رسانده بودند مگر حج و ولایت. پس جبرئیل علیه السلام  نزد ایشان آمد و به ایشان فرمود:

 اى محمّد! همانا که خداوند -که اسمش عظیم است- به تو سلام می رساند و می فرماید:

 به درستی که من هیچ نبی ای از انبیاء ام و هیچ رسولی از رسولانم را باز نستاندم  مگر پس از اکمال دینم و تاکید حجتم؛ و همانا دو فریضه[حکم واجب] از آنچه که لازم است آن دو را به قومت برسانی بر تو باقی مانده است: فریضه حج و فریضه ولایت و خلافت بعد از تو؛ یقیناً که من هرگز زمینم را از حجت خالی نکرده ام و هرگز تا ابد آن را[از حجت خود] خالی نخواهم گذاشت.

 پس خدایی که حمد و ثنائش عظیم است به تو فرمان می دهد که [مناسک] حج را به قومت برسانی؛ پس حج به پا دار و آنانی از اهل شهر و اطراف و بادیه نشینان که استطاعت آن را دارند با تو حج به پا دارند و همانگونه که نماز و زکات و روزه شان را به آنان آموختی از معالم حجشان به آنان بیاموز…

پس منادی از جانب رسول الله در میان مردم ندا سر داد که آگاه باشید که همانا رسول الله اراده حج فرموده است که آن را به شما بیاموزد همانگونه که از شرایع دینتان به شما آموخت…

پس [رسول الله صلی الله صلی اله علیه و آله] خارج شد و به همراه ایشان مردمان خارج شدند و به گوش سپردند تا ببینند چه می کند تا مانند او انجام دهند. پس با آنان حج بر پا داشت؛ و تعداد آنان- از اهل شهر مدینه و اطراف و بادیه نشینان- که  با رسول خدا حج برپا داشتند به هفتاد هزار نفر یا بیشتر رسید به تعداد اصحاب موسی علیه السلام، هفتاد هزار نفری که [حضرت موسی علیه السلام] از آنان بیعت هارون علیه السلام را اخذ نموده بود و آنان عهد شكستند  و از گوساله و سامرى تبعيّت نمودند؛ و اینگونه رسول الله صلی الله علیه و آله برای علی علیه السلام جهت خلافت از مانند تعداد اصحاب موسی بیعت گرفت، پس آنان بیعت را شکستند و سنت به سنت و مِثل به مِثل از گوساله و سامری پیروی کردند.

در مسافت بین مکه و مدینه بی وقفه تلبیه گفتند؛ و آن هنگام که در موقف توقف نمود جبرئیل علیه السلام از جانب خداوند عز و جل پیام آورد و فرمود:

 ای محمد ، همانا خداوند عز و جل به تو سلام می رساند و می فرماید:

همانا اجل و مدتت نزدیک شده است و من بر آنچه که هیچ گریزی از آن نیست تو را می خوانم. پس بر عهدت وفا کن و وصیتت را ایراد کن و آنچه که از علم و میراث علوم انبیاءِ پیش از تو و سلاح و تابوت و تمامی آنچه از آیات و نشانه های انبیاء نزد توست به وصی ات و خلیفه ات بعد تو، حجت بالغه من بر خلقم، علی بن ابی طالب علیهما السلام بسپار. و برای مردم او را به عنوان عَلَم و نشانه ای  بر پا دار و عهد و میثاق و بیعتش را تجدید کن. و آنچه را که من از بیعتم از آنان اخذ نمودم  و از میثاقم که با آنان بستم و ازعهدی که با آن پیمان نمودم درباره ولایت ولی ام علی بن ابی طالب علیهما السلام ، مولایشان و مولای همه مؤمنین و مؤمنات ، به یادشان آور. پس همانا من نبی ای از انبیاء ام را بازنستاندم مگر بعد از اکمال دینم و حجتم و اتمام نعمتم به ولایت اولیائم و دشمنی دشمنانم، و این کمال توحید من و دین من و اتمام نعمت من بر خلقم است از طریق تبعیت از ولی ام و طاعتش. و اینست که بی تردید من زمینم را بدون ولی و بدون قیمی که تا حجت من بر خلقم باشد رها نمی کنم. پس امروز برای شما دینتان را کامل کردم و نعمتم را بر شما تکمیل نمودم و برای شما از اسلام با ولایت ولی ام- و مولای همه مؤمنین و مؤمنات- علی عبد و بنده ام و وصی نبی ام و خلیفه و جانشین بعد از او و حجت بالغه من بر خلقم  به عنوان دین راضی گشتم؛ که طاعت او مقرون طاعت محمّد نبی ام است و طاعت او به همراه طاعت محمّد مقرون طاعت من است؛ کسی که از او پیروی کند بی شک از من پیروی کرده است و هر کس عصیان او را کند بی تردید عصیان  مرا نموده است؛ او را عَلَم و نشانه ای بین خودم و خلقم قرار دادم؛ هر که به او معرفت پیدا کند مؤمن بوده است و هر که او را انکار کند کافر بوده است و هرکه در بیعت او شریک گیرد مشرک بوده است؛ هر کس با ولایت او به لقاء من برسد وارد بهشت می شود و هر کس با دشمنی او بمیرد وارد آتش خواهد شد. پس ای محمّد ، علی را به عنوان عَلَمی بر پا دار و از آنان بیعت بگیر و عهد و میثاق مرا که در مورد او با آنان بستم تجدید نما. پس یقیناً تو را به سوی خود بازمی ستانم و فرا می خوانم.

و رسول الله صلی الله علیه و آله از قومش و اهل نفاق و شقاق بخاطر آنچه که از دشمنی شان و آنچه که از عداوت و بغض درباره علی در نفس خود پنهان می کردند می دانست، ترسان و نگران بود که فرقه فرقه شوند و به جاهلیت بازگردند؛ و از جبرئیل درخواست کرد که از پروردگارش تقاضای امنیت از شر مردم نماید؛ پس در انتظار ماند تا جبرئیل وعده حفظ از شر  مردم را از جانب خداوند -که اسمش عظیم است- بیاورد. پس آن به تأخیرافتاد تا به مسجد خیف رسید؛ و جبرئیل علیه السلام در مسجد خیف به نزدش آمد و [خداوند] امر کرد تا به عهدش وفا نماید و علی را عَلَمی برای مردمان برپا دارد تا به او هدایت شوند در حالی که امنیتی را که او می خواست، از جانب خدا جل جلاله نیاورد. تا آنکه به کراع الغمیم بین مکه و مدینه رسید. پس جبرئیل بر او وارد شد و به آنچه که از جانب خدا به  او داده شده بود امرش نمود در حالیکه حفظ و امنیت [از شر مردم] را نیاورده بود. پس پیامبر فرمودند:

همانا من از قومم نگرانم که تکذیبم نمایند و گفتارم را درباره علی علیه السلام نپذیرند.

 پس از آنجا عبور کرد و زمانی که به غدیر خم، سه فرسخ قبل جحفه، رسید جبرئیل علیه السلام پنج ساعت بعد از آغاز روز با لحنی تند به همراه حفظ و امنیت از شر مردم بر او آمد و گفت:

ای محمد همانا خداوند عز و جل به تو سلام می رساند و می فرماید:

ای رسول آنچه که از جانب پروردگارت درباره علی به تو نازل شده است برسان و اگر چنین نکنی پس رسالتش را نرسانده ای و خداوند از شر مردمان حفظت می کند.

جلوی کاروان آنان نزدیک جحفه بود پس امر کرد تا آنان که پیش رفته بودند بازگردند و آنان که عقب مانده بودند به آن مکان برسند تا علی را عَلَمی برای مردم بر پا دارد و آنچه که خداوند درباره علی فرستاده بود به آنان برساند. و [جبرئیل] به ایشان خبر داد که خداوند عز و جل او را بی تردید از شر مردمان حفظ کرده است. و با دریافت وعده امنیت از جانب خداوند، رسول الله منادی ای را امر فرمود تا در مردم ندا سر دهد که نماز به جماعت برپا می شود و آنان که جلو افتاده بودند بازگردند و آنان که عقب مانده بودند برسند و همه به سوی جایگاه غدیر حرکت کنند.و در مکانی بودند که در آنجا درختانی وجود داشت و  جبرئیل از جانب خداوند ایشان را امر کرد و رسول الله امر فرمود تا زیر درختان را جاروب کنند و از سنگ به شکل منبر برای ایشان به پا دارند تا بر مردم مشرف شود . پس مردم پیوسته بازگشتند و آخرین ها به آن مکان رسیدند و رسول الله بر بالای آن سنگ ها ایستاد و حمد و ثنای خداوند تعالی را فرمود و فرمود:

بسم الله الرحمن الرحیم

ستایش خدای را سزاست که در یگانه گی اش بلند مرتبه و در تنهای اش به آفریدگان نزدیک است. سلطنتش پر جلال و در ارکان آفرینش اش بزرگ است، بر همه چیز احاطه دارد بی آنکه مکان گیرد و جابه جا شود و بر تمامی آفریدگان به قدرت و برهان خود چیره است.همواره ستوده بوده وخواهد بود ، مجد و بزرگی او را پایانی نیست آغاز و انجام از او و برگشت تمامی امور به سوی اوست .

…دیده ها رابر او راهی نیست و اوست که دیده ها را دریابد و اوست بر پنهانی ها آگاه و بر کارها دانا ، از دیدن ، کسی وصفش را نیابد و بر چگونگی او از نهان و آشکار دست نیازد مگر او-عز وجل –راه نماید و خود را بشناساند.

… و گواهی می دهم که او الله است که هر هستی در برابر بزرگی اش فروتن و در مقابل ارجمندی اش رام و به توانایش تسلیم و به هیبت اش خاضع است .

…نه او را ناسازی باشد و نه برایش مانند و انبازی، یکتا وبی نیاز ، نه زاده و نه زائیده شده و او را همتایی نبوده (سوره اخلاص(112))، خداوند یگانه و پروردگار بزرگوار است .

و اکنون به بندگی خویش و پروردگاری او گواهی میدهم ، و وظیفه ی خود را در آنچه وحی شده انجام میدهم مباد از سوی او عذابی فرود آید که کسی را یارای دور ساختن آن از من نباشد هرچند توانش بسیار ، دوستی اش – با من – خالص باشد. خداوندی جز او نیست. چرا که به من هشدار داده که اگر آنچه در حق علی نازل کرده ،به مردم ابلاغ نکنم ، وظیفه ی رسالتش را انجام نداده ام و خود او –تبارک وتعالی– امنیت از آزار مردم را برایم تضمین کرده و البته که او بسنده و بخشنده است .

…همانا جبرئیل از سوی سلام پروردگارم –که تنها او سلام است – سه مرتبه بر من فرود آمد و فرمانی آورد که در این مکان به پا خیزم و به هر سفید و سیاهی اعلام کنم که علی بن ابیطالب برادر وصی و جانشین من در میان امت و امام پس از من است هم او که جایگاه اش نسبت به من به سان هارون نسبت به موسی است مگر این که پیامبری پس از من نخواهد بود و او پس از خدا و رسول او صاحب اختیار شماست و خداوند تبارک و تعالی آیه ای بر من نازل فرموده که « همانا تنها ولی و سرپرست و صاحب اختیار شما خداوند و پیامبرش و موءمنانی اند که نماز به پا می دارند و در رکوع زکات می پردازند …» (مائده(5) آیه 55) و قطعاً علی بن ابیطالب نماز بر پا داشته و در رکوع زکات پرداخته و پیوسته خداخواه است .

…هان مردمان ! برای آخرین بار در این اجتماع به پا ایستاده (با شما سخن می گویم) سخنم را شنیده پیروی کنید و فرمان پروردگارتان را گردن گذارید که خداوند عزّوجلّ صاحب اختیار و سرپرست و معبود شماست و سپس سرپرست شما ، فرستاده و پیامبر اوست که اکنون با شما سخن می گوید و پس از من به فرمان او ، علی ولی و امام شماست و سپس امامت ، در فرزندان من از نسل علی خواهد بود تا برپایی رستاخیز که خدا و رسول او را دیدار کنید .

روا نیست مگر آنچه خدا و رسول و امامان روا دانند و ناروا نباشد مگر آنچه آنان ناروا دانند ، و خداوند عز و جل هم روا و هم ناروا را بمن شناسانده و من آموخته هایم را از کتاب خدا و حلال وحرام او را در اختیار علی گذاشته ام.

هان مردمان !او را برتر دانید ، هیچ دانشی نیست مگر اینکه خداوند در جان من نبشته و من تمامی آن را در جان علی امام پرهیزگاران ضبط کرده ام ،و دانشی نبوده مگر اینکه آن را به علی آموخته ام او پیشوای روشنگر است که خداوند در سوره یاسین از او گفتگو کرده :« و علم هر چیز را در امام مبین برشمرده ایم…»( یس آیه 12)

…هان مردمان ! او امام از جانب خداست و خداوند هرگز توبه ی منکر اورا نپذیرد و چنین کسی را نیامرزد این است روش قطعی خداوند درباره ناسازگار با امامت علی ،و حتماً او را به عذاب دردناک جاودانه کیفر خواهد کرد . پس ، از مخالفت او بهراسید وگرنه در آتشی در خواهید شد که آتش گیره ی آن مردمانند و سنگ که برای حق ستیزان آماده شده است .

هان مردمان! به خدا که پیامبران پیشین به ظهورم بشارت داده اند و همانا من فرجام آنان و برهان بر آفریدگان آسمانیان و زمینیانم ، آن کسی که راستی و درستی مرا باور نکند به کفر جاهلی گذشته در آمده و تردید در سخنان امروزم همسنگ تردید در تمامی محتوای رسالت من است و ناباوری در امامت یکی از امامان به سان ناباوری در تمامی آنان است و جایگاه ناباوران امامت ما آتش دوزخ خواهد بود .

…سپس فرمود : مردمان ! کیست سزاوارتر از شمایان به شما ؟ گفتند : خداوند و رسول او . آنگاه فرمود : آن که من سرپرست اویم پس این علی ولی و سرپرست اوست . خداوندا پذیرای ولایت او را دوست بدار و دشمن او را دشمن دار و یار او را یاری کن و رهاکننده ی او را تنها گذار . هان مردمان ! این علی است برادر و وصی و نگاهبان دانش من و جای نشین من در میان امت وایمان آورندگان به من و بر تفسیر کتاب خدا ، او مردمان را به سوی خدا بخواند و به آنچه موجب خشنودی اوست عمل کند و با دشمنان او ستیز نماید. او سرپرست فرمانبرداری خدا باشد و بازدارنده از نافرمانی او . همانا اوست جانشین رسول الله و فرمانروای ایمانیان ، و از سوی خدا پیشوای هدایتگر .اوست پیکار کننده ی با پیمان شکنان ، رویگردانان از راستی و درستی و بدر رفته گان از دین.

…هان مردمان! خداوند عزوجل دین را با امامت علی تکمیل نمود. اینک آنان که از او و جانشینانش از فرزندان من و از نسل او – تا برپایی رستاخیز و عرضه بر خدا – پیروی نکنند کرده هایشان در دو جهان بیهوده بوده در آتش دوزخ جاودانه خواهند بود. « به گونه ای که نه از عذابشان کاسته و نه بر ایشان فرصتی برای نجات خواهد بود. (بقره(2)آیه161)»

…هان مردمان! خداوند را صراط مستقیم منم که فرمان به پیروی آن داده و سپس علی است و آنگاه فرزندانم از نسل او ، پیشوایان هدایت اند که به راستی و درستی راه می برند و با حق دادگری کنند.

…آگاه باشید همانا آخرین امام، قائم مهدی از ماست.

هان ! او بر تمامی ادیان چیره خواهد بود.

هشدار ! اوست انتقام گیرنده ی از ستمکاران.

هشدار ! اوست فتح کننده ی دژها و منهدم کننده ی آن ها !

هشدار ! اوست چیره بر تمامی قبایل مشرکان و رهنمای آنان.

هشدار ! اوست خون خواه تمامی اولیای خدا.

هان ! همانا او یاور دین خداست.

…هان ! کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزنده او یاری نخواهد گشت.

هشدار ! او ولی خدا در زمین، داور او در میان مردم و امانت دار امور آشکار و نهان است.

… هشدار ! برترین بخش امر به معروف این است که به گفته ی من – درباره امامت و ولایت علی و فرزندان او – برسید و سخنم را به دیگران برسانید و غایبان را به پذیرش فرمان من توصیه کنید و آنان را از ناسازگاری با من باز دارید که این سخنان ، فرمان خدا و من است. هان ! هیچ امر به معروف و نهی از منکری جز با امام معصوم تحقق و کمال نمی یابد.

…هان مردمان ! شمار شما بیش از آن است که در یک زمان با یک دست با من بیعت کنید . از این روی خدای عزّوجلّ دستور فرموده که از شما اقرار زبانی گیرم و پیمان سرپرستی علی« امیر المؤمنین » را محکم کنم و نیز بر امامان پس از او که از نسل من و اویند چرا که گفتم که فرزندانم از نسل اویند.

پس همگان بگویید :« البته که سخنان تو را شنیده پیروی می کنیم و از آن خوشنود و بر آن گردن گذار ، و بر آن چه از سوی پروردگارمان و پروردگار تو در امامت اماممان علی« امیر المؤمنین » و دیگر امامان – ازصلب او – به ما ابلاغ کردی ، با تو پیمان می بندیم ، پیمانی با دل ، با جان با زبان و با دستانمان ، با این پیمان زنده ایم و با آن خواهیم مرد و با این اعتقاد برانگیخته می شویم و هرگز آن را دگرگون نکرده شک و انکار نخواهیم داشت و هرگز از عهد خود برنگشته پیمان نشکنیم.

(ای رسول خدا) ما را به فرمان خدا پند دادی ، درباره علی امیر مومنان و امامان پس از او ، فرزندانت از نسل او ، حسن و حسین و پیشوایان بعد از آن دو ، که خداوند بر پایشان کرده . اینک برای آنان عهد و پیمان از ما گرفته شد از دل ها ، جان ها، زبان ها و درون ها و از دستانمان ، هرکس توانست با دست و گرنه با زبان بیعت نمود دیگر پیمان نخواهیم شکست و خداوند دگرگونی از ما نبیند و از این پس فرمان تو را به نزدیک و دور از فرزندان و خویشان خواهیم رساند و خداوند را بر آن گواه گرفته او بر گواهی کافی است و تو نیز بر ما گواه باش . »

…هان مردمان ! آنچه خدا را خوشنود می کند بگویید ، و اگر شما و تمامی زمینیان کفران ورزند خدا را زیانی نخواهد رسید.

خداوندا بیامرز ایمان آورندگان به آن چه ادا کرده و فرمان دادم ، و بر انکارکنند گان کافر خشم گیر و الحمدلله رب العالمین

برای مطالعه متن کامل خطابه به سایت های زیر مراجعه فرمائید:
www.ghadirsermon.co
www.khetabeghadir.com

در اين سايت براي استخراج آيات و روايات غالبا از دو نرم افزار “گنجينه روايات نور “و “جامع التفاسير نور ”  اثر مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي استفاده مي شود.